GORZKO SMAKUJE CHLEB
NA OBCZYŹNIE

Ja was przepraszam, panowie,
ja was przepraszam, to miało być zupełnie inaczej

– marszałek Józef Piłsudski do internowanych oficerów ukraińskich w Szczypiornie,
15 maja 1921 roku

Przekraczający granicę polską żołnierze ukraińscy zostali rozbrojeni i internowani. Polskie władze starały się złagodzić trudne położenie, w jakim się znaleźli. Naczelnik Państwa Józef Piłsudski wyznaczył pełnomocnika odpowiedzialnego za warunki bytowe osadzonych w obozach. Mjr. Juliusz Ulrych, bo o nim mowa, po latach wspomniał jego słowa: „Pan ich formował i pan teraz ma dbać o nich”. […] „Da im pan autonomię, pełne prawa, zupełną swobodę, własną wartę. Obóz ma im być schronieniem, domem”.

Wielu internowanych, chcąc dochować wierności sojuszniczej Polsce, nie pozostało obojętnymi na to, co się wówczas działo. Na przykład na wieść o wybuchu III powstania śląskiego grupa żołnierzy pod dowództwem sotnika Arkadiusza Żyłyńskiego 6 maja 1921 roku potajemnie opuściła obóz w Wadowicach i jako oddział Zaporożców wzięła udział w walce o polski Śląsk.

Polski dowód tożsamości dla cudzoziemca

15 maja 1921 roku obóz w Szczypiornie odwiedził Józef Piłsudski. Towarzyszący mu mjr Ulrych tak to opisał: „Byłem świadkiem wielu manifestacji na cześć Piłsudskiego. Lecz takiego morza entuzjazmu, takiego bezmiaru uczuć, takiego zbiorowego wzruszenia nie widziałem nigdzie […] Komendant odebrał raport, rozmawiał z nimi, chodził wśród nich. w końcu zaproszony wszedł do świetlicy, przybranej odświętnie w emblematy polskie i ukraińskie. Tutaj, wśród podniosłego nastroju, odbyło się powitanie przez gen. Bezruczkę. Dziękowano panu Marszałkowi za przybycie, nie wysuwając żadnych próśb, żadnych spraw. a cóż Piłsudski? Powiedział, pamiętam, tych kilka słów: »Ja was przepraszam, panowie, ja was przepraszam, to miało być zupełnie inaczej«”.

Inaczej na razie być nie mogło. Piłsudski wkrótce opuścił stanowiska rządowe i zamieszkał jako osoba prywatna w Sulejówku. Na mocy traktatu ryskiego Polacy musieli w 1924 roku rozwiązać obozy internowania. Do wybuchu II wojny światowej pozostała tylko Stanica Ukraińska w Kaliszu.