POLSKO-UKRAIŃSKI WĘZEŁ GORDYJSKI,
CZYLI WOJNA AUTOCHTONÓW

Niech nas rozsądzi krew i żelazo!

– brzmiał w 1919 roku jeden z rozkazów ukraińskiego dowództwa

Gdy pod koniec i wojny światowej narody środkowo-wschodniej Europy zaczęły tworzyć własne państwa, konflikt polsko-ukraiński w Galicji Wschodniej był nieunikniony, zwłaszcza że Polacy i Ukraińcy mieli zalążki własnych formacji zbrojnych.

1 listopada 1918 roku wczesnym rankiem nad lwowskim ratuszem zawisła błękitno-żółta flaga. Ukraińcy zajęli główne punkty miasta. Uprzedzili o kilka godzin Polaków, którzy też planowali opanować miasto dla przyszłego państwa polskiego. Działająca od października Ukraińska Rada Narodowa proklamowała powstanie Zachodnioukraińskiej Republiki Ludowej (ZURL) ze stolicą we Lwowie. Rozgorzała walka. Miasto dla obydwu stron miało znaczenie nie tylko strategiczne, ale i tożsamościowe. Zachodni Ukraińcy nie wyobrażali sobie państwa bez historycznej stolicy Rusi Halickiej, dla Polaków było to najbardziej polskie miasto. Bardziej niż zrusyfikowana Warszawa czy prowincjonalny Kraków. Uniwersytet Lwowski znacząco wyprzedzał poziomem naukowym Uniwersytet Jagielloński, a tamtejsze teatry, szkoły, placówki kulturalne i instytucje gospodarcze nie miały konkurencji na ziemiach polskich.

Jewhen Petruszewycz, dyktator ZURL

Była to wojna autochtonów, nikt na nikogo nie napadł, a tylko chciał zachować to, co uważał za własne. Zderzyły się dwa patriotyzmy: polski i ukraiński. Była to też wojna bratobójcza, bo liczba małżeństw mieszanych w Galicji Wschodniej była znaczna.

Gen. Aleksander Hrekow (Grekow), naczelny dowódca armii ZURL

21 listopada Ukraińska Armia Halicka (UHA) została wyparta ze Lwowa. Wojna przeniosła się na prowincję, a tam, na wschód od Sanu, przeważała ludność ukraińska. Na czele UHA stanął gen. URL Iwan Omelanowicz-Pawłenko (później gen. Aleksander Hrekow), dowództwo nad oddziałami polskimi, zwanymi Armią Wschód, objął gen. Tadeusz Rozwadowski. Gen. Omelanowicz-Pawłenko, wykorzystując poparcie ludności ukraińskiej, podjął na przełomie 1918/1919 roku dwie ofensywy, ale załamały się w lutym 1919.